Trong kiến trúc nhà ở truyền thống, sân nhà luôn là cấu trúc không thể thiếu trong không gian tổng thể. Nếu như ai đã từng trải qua tuổi thơ gắn bó với góc sân và khoảng trời thì khi trưởng thành, có đi đâu, làm gì chắc chắn sẽ không bao giờ có thể quên được những ký tuổi thơ đã từng in dấu qua từng góc sân nhỏ trong nhà…

Sân là nơi cả gia đình quây quần mỗi tối mùa hè, nơi những đứa trẻ có thể thả tâm hồn và trí tưởng tượng bay bổng theo những vì sao trên bầu trời. Là nơi mà các anh, các chị và chính ta ta lẫm chẫm những bước đầu tiên trên cuộc đời… Những giá trị đó nói nó là quý, là gắn bó với con người bởi tự thân cấu trúc “sân trước nhà” đã mang trong hồn những triết lý sâu sắc của tự nhiên, một sự cân bằng âm dương hoàn hảo. Người ta thường nói “cái sân nó lân cái nhà” vì vậy thiếu đi cái sân cấu trúc ngôi nhà Việt dường như đã bị mất đi một phần sự hoàn thiện của tạo hoá.

Đa số chúng ta đều cảm nhận được giá trị tinh thần của sân nhà trong đời sống là như thế, tuy nhiên là một người thiết kế, bạn nhất định phải hiểu được các nguyên lý cốt lõi đã tạo nên giá trị đó để có thể chủ động thiết kế những cấu trúc nhà ở hợp lý, hài hoà âm dương, gắn bó với con người như bản chất tự nhiên để mang lại hạnh phúc và may mắn cho cuộc sống. Bài viết dưới đây sẽ đi sâu vào phân tích ý nghĩa đó.

Trong phong thuỷ nói chung không gian phía trước công trình (minh đường) luôn được coi trọng, nhưng với nhà ở nói riêng khi thiết kế phong thủy đôi khi người ta lại quá chú trọng đến hướng nhà, hướng bếp, mệnh tuổi của từng gia đình…mà quên mất rằng sân nhà chính là minh đường lớn, là nơi tích luỹ Dương khí góp phần mang lại sự thịnh vượng cho ngôi nhà. Một bố cục sân nhà tụ khí sẽ đem lại nhiều cơ hội trong cuộc sống, nhiều tiền bạc, sức khoẻ… bởi  theo nguyên lý của học thuyết âm dương thì “dương vượng sẽ sinh âm” và từ khái niệm “ dương hóa khí, âm thành hình”, ta sẽ thấy trong trường hợp này “dương”  là tượng trưng cho tiền bạc, sức khoẻ, cơ hội, bạn bè, văn hoá tinh thần…, “âm – là vật thành hình” chủ về tài sản, ngôi nhà, con người trong nhà… cho nên với nhà ở có dương khí vượng và tụ khí thì may mắn và tài lộc sẽ đến gõ cửa.

Nghiên cứu về phong thủy chúng ta sẽ nhận thấy “Môi trường sống như nào tư duy của bạn sẽ như thế” hay nói như cách của cha ông ta “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài” cho nên với cấu trúc “sân trước nhà” thì dương khí trong nhà sẽ rất vượng,  nhiều sinh khí, ít tà khí. Khi ở những môi trường này và được trải qua một quá trình tích luỹ và trải nghiệm về không gian và thời gian, những thế hệ sống trong nhà, đặc biệt là trẻ em sẽ có đời sống tinh thần phong phú, có tâm hồn và lối suy nghĩ sâu sắc hơn những đứa trẻ sống trong những căn nhà mặt phố đóng kín ... Điều này, chỉ cần qua chiêm nghiệm trong cuộc sống chúng ta cũng sẽ thấy.

Xét theo nguyên lý vận động và biến hóa của Khí thì với những nhà có cấu trúc sân cao hơn đường, nền nhà lại cao hơn sân, thì sân trước nhà lúc này sẽ có tác dụng lọc bớt tạp khí từ bên ngoài, giúp sinh khí vào nhà thanh sạch hơn. Khí vận động từ ngoài đường vào đến nhà đã qua hai lần thanh lọc và biến hóa, chính vì vậy những gia đình sống trong đó sẽ luôn giữ được sự thanh tao trong tính cách, ít bị ảnh hưởng bởi sự xô bồ, thô trọc bên ngoài của xã hội.

Đi vào chi tiết, ta nhận thấy trong thực tế xây dựng, sân có thể không đứng độc lập với nhà mà đi cùng với nó là không gian của cây xanh, mặt nước gắn liền. Khi thiết kế Sân và vườn trong nhà ở có thể chia làm các dạng cấu trúc chính như sau:

Nguồn ảnh: Mạng Internet. Tài liệu tham khảo: Lý số dungkq – Tác giả: Kiều Quang Dũng. Lịch sử kiến trúc truyền thống Việt Nam – Chủ biên: Nguyễn Sỹ Quế, Nguyễn Văn Đỉnh, Nguyễn Hồng Hương và các cộng sự. Kiến trúc nhà ở nông thôn – Tác giả: TS-KTS Nguyễn Đình Thi.

Hà nội, ngày 29/5/2012 Kts. Vũ Tuấn Dũng